İmam Malik rh.a. ve Harun Reşid

Dört Ehl-i Sünnet mezhepten biri olan Malikî mezhebinin öncüsü İmam Malik ibn Enes rh.a. hazretleri (ö.179/795), Medine’de yaşamış ve orada vefat etmiştir. Rasul-i Ekrem s.a.v.’in kabr-i şerifine hürmeten Medine’de hiç binek hayvanına binmemiştir. Dönemin Abbasî halifelerinden Harun Reşid ona çok saygılı davranırdı. Yanlarına gelip oğulları Emin ve Me’mun’a hadis dersleri vermesini istemişti. Fakat İmam Malik rh.a. ona dedi ki: “İlim kimsenin yanına gelmez, ancak ilmin yanına gidilir.” Halife de, “Doğru söylersin…” dedikten sonra oğullarına, mescitte halkla birlikte hadis derslerine katılmalarını söyledi. İmam Malik ise, kimseyi rahatsız etmemek ve nerede yer bulurlarsa oradan dersleri takip etmek şartıyla halifenin oğullarını kabul etti.

Yine bir defasında, Harun Reşid hac mevsimi Medine’de bulunduğu sırada, orada ikamet eden İmam Malik’ten hadis kitabıyla kendisine gelip gidip ders vermesini talep etti. Fakat o: “İlim gelmez, ona gelirler!” diyerek bu teklifi geri çevirdi. Halife de ona yeni bir teklifle, evinde kendisine mahsus ders yapılmasını istedi. İmam Malik rh.a. bu teklifi de kabul etmedi. Halka kapalı özel derslerin faydalı olmayacağını söyledi. Bunun üzerine halife, isteyen herkesin derse gelebileceğini ilan etti. Kendisi de tevazu ve uyum halinde herkesle birlikte ders halkasına katıldı, İmam Malik’in hadis kitabından dersleri takip etti. Bu sebeple büyük imamın o meşhur hadis kitabı da “Muvatta: ayıklanıp kabul gören” adını aldı.

İmam Malik rh.a.’in fıkhî hüküm ihtiva eden hadislerini toplayan değerli “el-Muvatta” kitabı kırk yılda yazılmıştır. Eserde müellif tarafından önce 4000’den fazla hadis toplanmış, daha sonra İmam Malik en sahih rivayetleri derlemek için bunları eleye eleye, Sahabe ve Tabiîn sözleriyle birlikte 1900 küsur hadis ve eser rivayetine düşürmüştür. Harun Reşid ve dönemin halifeleri, hadis kaynakları için yalnız bu kitabın resmen kabul edilip herkes tarafından okunmasını arzu ve teklif etmişlerdi. İmam Malik rh.a. ise böyle bir uygulamanın asla doğru olmadığını, İslâm ümmetinin ilgili bütün eserlerden istifade hakkı olduğunu belirterek bu teklife karşı çıkmıştır. Harun Reşid, İmam’ı hilafet merkezi Bağdat’a yerleşmesi için davet etmişti. O ise Medine’nin daha hayırlı olduğunu söyleyerek ömür boyu orada kaldı. *

* Taşköprü-zâde, Miftâhü’s-Saâde (Beyrut ts.), 2/195-199; Ö. Nasuhi Bilmen, Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahât-ı Fıkhıyye Kamusu (İstanbul 1967), 1/380-85.

Yusuf YAVUZ – Semerkand Dergisi , Aralık 2011.