Berat Kandili: Bir Yıllık İlâhî Planlama

Bilindiği üzere Şaban ayının 15. gecesi mübarek Berat gecesidir/kandilidir. Bu tarih miladi takvimle bu yıl (2012), 4 Temmuz’u 5 Temmuz’a, Çarşamba’yı Perşembe’ye bağlayan geceye denk gelmektedir.

Eskiden elektriğin olmadığı devirlerde kutsal geceleri diğer gecelerden ayırt etmek için minarelerin etrafına kandiller asılırdı. Osmanlılarda bu adetin III. Selim’den itibaren başladığı söylenir. Bu yüzden bunun hatırasına halkımız bu geceleri kandil geceleri olarak isimlendirmiştir.

Yüce Allah Duhan suresinde şöyle buyurmaktadır: “Hâ mîm. Apaçık Kitab’a andolsun ki biz onu mübarek bir gecede indirdik. Çünkü biz uyarıcıyız. O gecede her hikmetli iş tarafımızdan bir emirle ayrılır. Gerçekten biz, Rabbin tarafından bir rahmet olarak peygamberler göndeririz. Şüphesiz ki O, her şeyi işitir ve bilir”.

Bu ayet-i kerimelerde Yüce Allah, Kur’an-ı Kerim’i, her hikmetli işin kendisinde ayırt edildiği mübarek bir gecede indirdiğini söylemektedir. Buradaki “leyletün mübareketün: mübarek gece” sözünde Kur’an müfessirleri/yorumcuları ikiye ayrılmışlardır. Katade, İbn Zeyd gibi Tabiin (Sahabeden sonra gelen ve sahabeyi gören ilk nesil) alimlerinin ve müfessirlerin büyük çoğunluğu burada söz konusu olan gecenin Kadir gecesi olduğunu söylemişlerdir. Çünkü Yüce Allah Kadir Suresi’nde “Biz Onu (Kur’an’ı) Kadir suresinde indirdik” derken burada da “biz onu mübarek bir gecede indirdik” demektedir. İkrime ve müfessirlerin az bir kısmı ise ilgili hadislerden hareketle bunun Şaban ayının 15. gecesi olan Berat gecesi olduğunu söylemişlerdir.

Bazı İslam bilginleri de her iki rivayeti birbiriyle uzlaştırıp, Kur’an’ın dünya semâsına indirilmesine bu gece başlanmış, Kadir gecesinde sona erdirilmiştir, demişlerdir. Yine bu gece Kur’an, toptan Levh-i Mahfuz’dan en yakın sema olan birinci kat göğe indirilmiş, oradan da peyderpey Hz. Peygamber’e indirilmeye Kadir gecesinde başlanmıştır da demişlerdir. Aynı şekilde, bir yıllık hükümler bu gecede tespit edilir, Kadir gecesinde ise meleklere teslim edilir de denilmiştir.

Berat gecesinin dört tane ismi vardır:

1. Mübarek gece. Bu gecede Kadir gecesinde olduğu gibi hayır ve bereket çok fazladır.

2. Rahmet gecesi. Bu gece, aşağıda geleceği üzere belirli günahlarda ısrar edenlerin dışında, Allah’ın rahmeti bütün kullarına ulaşır.

3. Berat/Kurtuluş gecesi.

4. Vesika gecesi. Borcunu ve vergisini ödeyen tüccara beratı ve vesikası verildiği gibi bu gecede ibadetini yapan ve Allah’tan bağışlama dileyen müminlere kurtuluş beratları ve kurtuluş vesikaları verilir.

Evet, bu gecenin hasleti, hikmeti, rahmeti, feyzi ve bereketi bizim burada ifade edemeyeceğimiz kadar fazladır. Bunlardan bazılarını ifade etmek istiyoruz:

1. Bu gece Kur’an topluca dünya semasına indirilmiştir. Yukarıda verdiğimiz Duhan suresinin ilk ayetleri buna işaret etmektedir. Kur’an’ın indirildiği gece olması dolayısıyla çok şerefli ve faziletlidir.

2. Bu gece her hikmetli iş birbirinden ayrılarak bir yıllık ilahi planlama yapılır. Yukarıdaki ayetlerde Yüce Allah, “Fîhâ yufraku küllü emrin hakîm: Her hikmetli iş o gecede ayırt edilir” sözüyle buna işaret etmektedir. Evet, kulların gelecek seneye kadarki rızıkları, ecelleri, iyi ve kötü bütün işleri bu gece takdir edilir. Hatta hacca gideceklerin isimleri yazılır, görevli meleklere teslim edilir. Peygamber A.S. da şöyle buyurmuşlardır: “Allahü teâlâ şu dört geceyi hayırla süsler: Kurban ve Ramazan bayramı geceleri, Arefe gecesi ve Şabanın yarısının (Berat) gecesi ki, onda eceller, rızıklar yazılır”. (Deylemi).

“Eceller, Şaban’dan Şaban’a son bulur. Hatta kişi evlenir, çocuğu olur. Oysa ismi ölüler listesine alınmıştır”. (Deylemî).

İbn Abbas R.Anh, bu hadislerden hareketle, “Cenab-ı Hakk’ın bütün kazaları/hükümleri Şaban’ın yarı gecesinde görevli meleklere teslim edilir”, demiştir. Ancak bu takdir ve teslimiyet, kulun elinde hiçbir irade olmaksızın, tamamen zamanı gelince yazılanları yerine getirme şeklinde değildir. Bu İslam’ın kaza ve kader anlayışına göre olan bir şeydir ki ayrıntısı başka bir yazının konusudur.

3. Bu gecedeki ibadetlerin sevabı ve fazileti çok büyüktür. Zira Peygamber A.S. çeşitli hadislerinde şöyle buyurmuşlardır:

“Berat gecesi göklerin kapıları açılır, melekler müminlere müjde verir ve ibadete teşvik ederler”. (Nesai, Beyhaki).

“Şu beş gecede yapılan dua geri çevrilmez: Regaib gecesi, Berat gecesi, Cuma gecesi, Ramazan ve Kurban Bayramı geceleri”. (İ.Asakir).

“Dört gecenin gündüzü de gecesi gibi faziletlidir. Yüce Allah, o günlerde dua edenin isteğini geri çevirmez, onları mağfiret eder ve onlar bu günlerde bol ihsana nail olurlar. Bunlar; Kadir gecesi, Arefe gecesi, Berat gecesi, Cuma gecesi ve günleridir”. (Deylemi).

“Kim beş geceyi ihya ederse/değerlendirirse Cennet ona vacip/gerekli olur: Tevriye, Arefe, Kurban, Ramazan ve Berat geceleri”.

4. Bu gecenin özelliklerinin bir diğeri ilahi rahmetin ve bereketin sağanak gibi inmesidir. Hatta ilâhî adet olarak bu gece Zemzem kuyusunun suyunun arttığı müşahede olunmaktadır. Peygamber A.S. bu gecenin rahmet ve bereketiyle ilgili şöyle buyurmuşlardır: “Şabanın 15. gecesini ibadetle, gündüzünü de oruçla geçirin! O gece Yüce Allah buyurur ki: ‘Af isteyen yok mu, affedeyim. Rızk isteyen yok mu, rızk vereyim. Dertli yok mu, sıhhat, afiyet vereyim. Ne isteyen varsa, istesin vereyim’. Bu hâl, sabaha kadar devam eder”. (İbn Mace).

“Allah (c.c) Şaban’ın yarısının gecesinde dünya semasına rahmetiyle tecelli eder ve Kelb kabilesinin koyunlarının tüyünün adedinden daha çok sayıda günahı affeder”. (Tirmizi). Bu hadisin açıklamasında İslam alimleri, Hz. Peygamber’in örnek olarak Kelb kabilesini vermesinin sebebinin, bu kabilenin koyun beslemede diğer kabilelerin önünde bulunması ve koyunlarının diğerlerinden daha fazla olması sebebiyle olduğunu söylemişlerdir.

5. Bu gecenin diğer bir hasleti, af ve mağfiret/bağışlanma gecesi olmasıdır. Ancak böylesi bir gecede dahi -kendi zorlamalarıyla- af ve mağfiretin dışında kalanlar bulunmaktadır. Peygamber Efendimiz çeşitli hadislerinde bu hususu da şöyle açıklamışlardır:

“Şaban ayının 15. gecesi, rahmet-i ilahi dünyayı kaplar, herkes affolur. Ancak haksız yere Müslümanlara düşmanlık besleyen ve Yüce Allah’a ortak koşan mağfiret olunmaz”. (Beyhaki).

“Cebrail aleyhisselam gelip, ‘Kalk, namaz kıl ve dua et! Bu gece Şaban ayının 15. gecesidir’ dedi. Bu geceyi ihya edenleri Yüce Allah affeder. Yalnız, müşrik, büyücü, kâhin, cimri, kindar/müşahin, içkici, faizci ve zaniyi/zina edeni affetmez”. (Taberani).

“Yüce Allah Berat gecesinde, kâfirler hariç, müminleri mağfiret eder. Kindarları da, bu huylarını bırakıncaya kadar mağfiret etmez”. (Taberani, Beyhaki).

“Yüce Allah, Şaban ayının 15. gecesinde rahmetiyle tecelli ederek kendisine şirk koşan ve Müslüman kardeşine kin güdenler hariç herkesi affeder”. (İbni Mace).

“Salih akrabayı terk eden, ana babaya asi olan Berat gecesi affa kavuşamaz”. (Beyhaki).

Görüldüğü gibi bu gece bütün günahlar affolunduğu halde Allah’ı inkar eden; Allah’a şirk/ortak koşan; haksız yere Müslümanlara düşmanlık besleyen; büyücü, kâhin, cimri, kindar olan; içki içen, faiz yiyen ve zina eden; akraba ile ilişiğini kesen ve anne babaya isyan edenler affedilmemektedir. Öyleyse bütün bunların ne kadar büyük birer günah olduğunu düşünmemiz ve eğer bunlardan birisi veya birkaçı bizde bulunuyorsa bu geceyi fırsat bilip hemen tövbe etmemiz ve onlardan vazgeçmeye kesin karar vermemiz gereklidir.

6. Bu gecede Sevgili Peygamberimize ümmetinin/kendisine inananların hepsine tam şefaat etme/bağışlatma yetkisi verilmiştir. Peygamber A.S. Şaban’ın 13’ünde ümmetine şefaat etme yetkisi istemiş, üçte biri verilmiş; 14’ünde istemiş, yarısı verilmiş; 15’inde yani bu gece, Berat gecesinde istemiş, ümmetinin tamamına şefaat etme yetkisi verilmiştir. Ancak Allah kendisini istediği halde, devenin kaçışı gibi Allah’tan kaçan kimseler bundan istisna tutulmuştur.

Görüldüğü gibi Berat gecesi/kandili, Allah’ın af, mağfiret, rahmet ve merhametinin taştığı; gelecek bir yıl içindeki olayların, amellerin, rızıkların, ecellerin tespit edildiği ve tabiri caizse bir yıllık ilâhî planlamanın yapıldığı bir gecedir. Bu gece ihya edildiği, Allah’tan af ve mağfiret dilendiği takdirde affedilme garantisi vardır. Yine bu geceyi ihya edene Cennet vacip olacaktır. O halde bizlere düşen inananlar olarak böyle bir geceyi değerlendirmek ve böylesine büyük bir fırsatı kaçırmamaktır.

Durum bu merkezde olunca gücümüz ölçüsünde bu gecede yapılacakları kısaca sıralamak gerekli olacaktır.

Bu gece her şeyden önce samimi bir kalple ve gönül huzuruyla, bir daha yapmamaya kesin kararlı olarak tövbe istiğfar edeceğiz.

Ardından şu ana kadarki hayatımızın kısa bir muhasebesi yapacağız.

Kaza namazımız varsa bir miktar kaza namazı, yoksa nafile namaz kılacağız.

Mutlaka bir miktar Kur’an okuyacak ve okunan yerin Türkçe tercümesine de bakacağız.

Böyle bir geceyi bize müjdelemiş ve bu gece dünya semasına indirilmiş Kur’an’ı bize ulaştırmış olan Peygamber Efendimize salavat okuyacağız. Yani; en kısa ifadesi ile “Allahumme salli alâ Seyyidinâ Muhammed: Allah’ım, Efendimiz Muhammed’e ziyade rahmet eyle”, diyerek O yüce Peygamber’e dua edeceğiz.

Bundan sonra gönülden Yüce Allah’a yönelerek dünyevi ve uhrevi ihtiyaçlarımız ve bütün Müslüman kardeşlerimiz için dualar edeceğiz.

Anne baba, akraba ve yakınları ziyaret edeceğiz, bu mümkün değilse telefon ile görüşeceğiz.

Dargınların barışması için bu geceyi vesile edineceğiz. Müslüman kardeşlerimiz için kalbimizi haset, kin, düşmanlık, buğz/hoşnutsuzluk gibi duygulardan arındıracağız. Herkesin hesabını Yüce Allah’a bırakacağız.

Büyüden, kehanetten, cimrilikten, içkiden, faizden, zinadan, akraba ile ilişiği kesmekten ve anne babaya isyandan -eğer bu hasletler bizde varsa- vazgeçeceğiz. Görüldüğü gibi bu özelliklere sahip kişiler, affedilme garantisi olan böyle bir gecede bile affedilmemektedirler.

Mümkünse bu gecenin gündüzünü oruçlu geçireceğiz.

Bu vesileyle bütün Müslüman kardeşlerimizin Berat gecesini/kandilini tebrik ediyor, bu gece hepimizin kurtuluş beratımızı elimize almış olarak sabaha ulaşmamızı diliyorum…

Prof. Dr. Hidayet IŞIK