Allah’ı (c.c) Nasıl Biliriz?

Biz Allahu Teala’nın zatını, O’na ait sıfatları ile tanırız. Allahu Teala’nın sıfatları iki kısımdır:

ZÂTÎ SIFATLAR

Bu sıfatlar Allahu Teala’nın zatına has sıfatlardır. Çünkü bu sıfatlar O’ndan başka hiçbir varlıkta yoktur, olması da imkansızdır. Bu sıfatlar özetle:

“Hiçbir şey O’nun dengi değildir.O, her şeyi işiten ve görendir”29 âyetiyle ortaya konmuştur.

Bunlara “selbî sıfatlar” dendiği gibi “tenzihî sıfatlar” da denir. Selb ve tenzih aynı manada olup; şanına yakışmayan şeyleri Allahu Tealâ’dan uzak tutmak demektir. Zatî sıfatların zıddı olan sıfat ve manaları Allahu Teala hakkında imkansız görüp reddettiğimiz için bu sıfatlara “Selbî” veya “Tenzihî” sıfatlar denmiştir.

Mesela, Allah mevcuttur derken, yok olmasını reddetmiş oluruz. Ezelîdir, varlığının başlangıcı yoktur derken, sonradan yaratılmış olma hâlini reddederiz. Tekdir, hiçbir şey O’na benzemez derken, O’na ortak koşulmasını reddederiz. Diğer sıfatlar için de durum böyledir. Zâtî sıfatlar altı tane olup şunlardır

1-VÜCUD: Var olmak demektir. Allah’ın varlığı kendisindendir. O’nu kimse yaratmamıştır; varlığı başka bir varlıktan değildir. Bu kainatta ne varsa hepsinin varlığı Allah’tandır, Allah’ın irade ve elindedir. Her şey O’nunla başlar, O’nun hükmüyle biter. O’ndan başka, varlığı kendisinden olan hiçbir varlık yoktur.

2-KIDEM: Allah’ın varlığının evveli yoktur; O, ezelîdir. Onun varlığı zamana bağlı değildir.

3-BEKA: Varlığının sonu yoktur; ebedidir.

4-MUHALEFETÜN Lİ’L-HAVADİS: Allah, yarattığı hiçbir şeye benzemez, akıl ve hayalle de düşünülemez. O, hayâle gelebilecek her şeyin dışındadır. O’na hiçbir şey benzemez.

5-KIYAM Bİ- ZÂTİHÎ: Varlığı kendisindendir. Başkasına muhtaç değildir. Aksine her şey O’na muhtaçtır. Her şeye hayat, vücut, şekil, rızık ve ömür veren O’dur.

6-VAHDANİYET: Allahu Teala, her şeyi ile tekdir, birdir. Zatında, sıfatlarında, işlerinde bir eşi, benzeri, dengi ve ortağı yoktur.

SUBÛTÎ SIFATLAR:

Bu sıfatlar Allahu Teala’nın nasıl bir Rab olduğunu ortaya koyan, O’nun manevî zatını tanıtan sıfatlardır. Onun için bu sıfatlara “Sıfat-ı Ma’neviyye” de denir. Bu sıfatlar farklı şekilde bir insanlara da verilmiştir. Fakat Yüce Allah’ın sıfatı ile insandaki sıfatlar arasında sadece isim benzerliği vardır. Allahu Teala, zâtî olsun subûtî olsun bütün sıfatlarında tektir, eşi, benzeri, dengi yoktur.

Subûtî sıfatlar sekiz tane olup şunlardır:

1-HAYAT: Allahu Teala diridir; hayat sahibidir. Ayrıca hayatın sahibidir. Bütün hayat ve canlılık O’nunla olur. Varlıkların hayatı O’nun irâdesiyle başlar, rahmet ve kudretiyle devam eder.

2-İLİM: Allah; olmuş ve olacak her şeyi bilir. O’nun ilmi yerin altından göğün üstüne kadar her şeyi içine alır. Yerlerde ve göklerde zerre kadar bir şey O’nun ilminin dışında kalamaz.

3-İRÂDE: Allah’ın dilemesi ve bir şeyin olmasını istemesidir. O, istediğini irâde eder ve irâde ettiğini yaratır. Her şey O’nun irâdesiyledir. O nasıl dilerse öyle olur. Bu alemde, O’nun istemediği hiçbir şey olmaz. Kainatta, ölüm-doğum, canlı-cansız, iyilik-kötülük, itaat-isyan her ne oluyorsa, Allah’ın ilim ve iradesi içinde gerçekleşir.

4-KUDRET: Allahu Teala dilediği her şeyi yapmaya gücü yeter. Ona zor gelecek hiçbir şey yoktur. Bir hücreyi yaratmakla gökleri yaratmak O’nun için eşittir. Birisi diğerinden daha kolay veya zor değildir.

5-SEMî‘: Allah’ın işitmesi demektir. O her şeyi, her sesi, her iniltiyi ve hareketi işitir. İşitmesi kulak ile değildir.

6-BASAR: Allah’ın görmesi demektir. Yerde ve gökte hiçbir şey O’nun görmesinin dışında kalamaz. Yüce Allah her şeyi görür, görmesi göz ile değildir. Yüce Allah, zifiri karanlık bir gecede, siyah bir taş üzerinde yürüyen siyah karıncayı görür, onun ayak sesini işitir, ona rızık verir. Çünkü, karıncayı yaratan ve yaşatan O’dur.

7-KELÂM: Allahu Teala ses, harf ve ağza muhtaç olmaksızın konuşur. Bu sıfatıyla peygamberleriyle, melekleriyle konuşmuş, onlar vasıtasıyla insanlara emirlerini bildirmiştir. Âhirette de cennet ehli mümin dostları ile konuşacaktır. Allah’ın konuşması için bir yön, ses, vasıta, alet ve zaman gerekmez. O, bunların hiç birisi olmadan konuşur, görür, işitir.

8-TEKVİN: Cenab-ı Hakk’ın yaratma sıfatı demektir. O dilediğini, dilediği şekilde yaratır. O, her şeyi yoktan var eder, var olanı yok eder, ne ederse güzel eder. Bütün yaptıkları hikmetli, yarattıkları gerekli, hepsi sebeplidir. Onun gereksiz, faydasız ve boş bir işi yoktur. Aklımız anlamasa da, bu kainatta mevcut olan, yaratılan her şeyin bir sebebi, faydası, gereği ve yeri vardır.

Bu imtihan aleminde, melek gibi şeytan da gereklidir. Gündüz gibi gece de lazımdır. Bal arısı gibi, sivri sineğin de bir görevi vardır. İyilik-kötülük, sıhhat-hastalık, acı-tatlı, ölüm-doğum, dost-düşman, zenginlik-fakirlik, yalnızlık-şenlik hepsi bir ilim, hikmet ve terbiye içindir. Bu kainata güzel gözle bakan kimse, her şeyde bir güzellik görebilir. Kalbi güzel olmayan kimse, cennete konsa, kusur arar.

Yüce Allah’ın bütün yaptıkları ya adalet, ya da rahmettir.

Allah hiç kimseye haksızlık ve zulüm yapmaz. O böyle kusurlardan uzak, temiz ve yücedir.

Bütün melekler, insanlar, hayvanlar, yerler, gökler, içindekiler ve diğer varlıklar O’nun mülküdür; O mülkünde dilediği ve istediği gibi hükmeder, iş yapar. O, yaptıklarından hesaba çekilmez. Kimse O’na hesap soramaz; O ise herkese hesap sorar.

Doç. Dr. Dilaver SELVİ – Temel İnanç Esasları , 37-41